Trứng vịt lộn là món ăn dân giã, phổ biến. Dù ở đâu, thực khách không khó để tìm được món ăn khoái khẩu, bổ dưỡng mà lại vừa túi tiền như trứng vịt lộn.
Tuy nhiên, khi nói đến chất lượng và cách ăn thì chắc chỉ có trứng vịt lộn Lệ Thủy, người Lệ Thủy mới có thể “bao phê”, “bao ngon” được. Chả vậy mà có câu ca rằng:
“Tiệc tùng phải có hò khoan,
Liên hoan phải có trứng lộn”
Vì lẽ đó, trứng lộn được đưa vào danh sách là một trong 26 sản phẩm thế mạnh, thuận lợi cho việc phát triển thương hiệu, tiêu thụ sản phẩm của Lệ Thủy (gồm: gạo sạch, khoai gieo, tinh bột nghệ, nón lá, mật ong, trứng vịt lộn…).
Lệ Thủy là vựa lúa thẳng cánh cò bay, với hệ thống sông ngòi chằng chịt, là thế mạnh cho việc nuôi vịt đàn. Vịt Lệ Thủy được nuôi trên cánh đồng màu mỡ, giàu thức ăn tinh bột, vùng đầm phá nhiều tôm cua ốc hến… nên vịt Lệ Thủy rất béo và trứng cũng to, ngon hơn các vùng khác.
Cách ăn trứng vịt lộn của người dân xứ Lệ cũng không giống ai. Là vùng quê hương trù phú, giàu bản sắc văn hóa, con người nơi đây chất phác thật thà, sống thật lòng với nhau theo kiểu chặt to kho mặn, không lắt léo đơm đặt. Những nét đẹp truyền thống đó có ảnh hưởng tới văn hóa ẩm thực. Ăn uống thiệt bụng thiệt dạ tới mức, một quả trứng chỉ “lủm” (há to miệng, ăn một lần cả quả trứng). Ban đầu, người ta dốc ngược phần to của quả trứng lên trên, dùng thìa (thường là đập vào mâm, vào bát…), húp nước và tiếp tục bóc phần vỏ, cho ít muối tiêu, ngửa cổ, rất gọn gàng sạch sẽ!
Với cánh đàn ông, ăn trứng lộn bao giờ cũng kèo theo xị rượu đế cho phấn chấn tinh thần. Trứng lộn phải có rau răm, kèm ít nộm đu đủ ngâm gừng và đương nhiên không thể thiếu ớt trấy (ớt quả), rồi nhồm nhoàm, rồi “đưa cay”. Thật sung sướng!
Hồi tôi còn trọ học ở Huế, đêm đêm rủ nhau đi ăn trứng lộn đèn dầu, người ta để quả trứng dọc theo cái ly mắt trâu với chiếc thìa cà phê… thấy rất yểu điệu thục nữ. Ăn quả trứng mất cả chục phút, chả còn biết ngon lành là gì! Hỏi thì hầu hết ai cũng nói lấy trứng từ ngoài Lệ Thủy, vì trứng vịt lộn Lệ Thủy rất to và ngon.
Về ở quê, muốn ăn trứng vịt lộn không khó mà lại rẻ, cái độ trên 3 ngàn bạc. Nhiều thì ăn làm no, ít thì ăn làm thảo. Chuyện 3,4 người ăn cả rổ trứng là chuyện thường ngày ở huyện.
Ngày nay, chất lượng cuộc sống đã được cải thiện, nâng cao lên rất nhiều lần. Nhiều món ngon, hấp dẫn được du nhập từ muôn phương ùa về, ấy thế mà trứng vịt lộn vẫn luôn là lựa chọn hàng đầu của những cuộc cưới hỏi, liên hoan… Không phải vì thiếu món ăn, mà chắc là người ta muốn lưu giữ một chút gì đó mang nét bản sắc, cổ truyền trong mâm cỗ dâng tổ tiên ông bà, hay trong bữa tiệc thiết đãi khách khứa, bạn bè. Đó là điều đáng trân trọng và gìn giữ.
Cùng với các sản phẩm đặc trưng có giá trị, thế mạnh và tiềm năng phát triển như: nấm, rau sạch, nước mắm, cá khô, rượu Tuy Lộc, tinh dầu sả, dầu tràm, chiếu cói…, trứng vịt lộn Lệ Thủy là một món ngon mà du khách khi đến với dòng Kiến Giang không nên bỏ qua, bởi đó không chỉ đơn thuần là món ăn, mà còn là văn hóa, là bản sắc, là thương hiệu.
“Ai về Lệ Thủy Kiến Giang,
Ăn trứng vịt lộn rộn ràng hò khoan.
Đò xuôi sông nước mênh mang,
Nhìn xem phong cảnh xóm làng mến thương”
